Geachte heer Vromman

Beste Steven

Hartelijk dank voor je boek ‘Stop met Klagen’. Toevallig was ik gisteren in Gent in het restaurant Avalon, waar je werk te koop was. Ik kocht je boek en heb het beginnend ter plekke, dan op de trein en ten slotte thuis in Leuven helemaal uitgelezen. Mijn gelukwensen. Als het je bedoeling was mensen tot actie aan te zetten, dan denk ik wel dat je daarin zal slagen. Ik hoop het in elk geval, en ik wens het. En ja, ik doe ook mee en ja, ik begin bij mezelf.

Je eerste boek heb ik niet gelezen, en van je acties als Low Impact Man vernam ik alleen maar nu en dan iets in de media. Maar ik had ergens gelezen dat je nieuwe boek vooral positief bedoeld is, niet te extreem en minder aanklagend, of zoals je het in de ondertitel omschrijft dat het een ‘doe-het-zelfgids’ wil zijn ‘voor een vrolijke nieuwe wereld’. Dus ik wou je boek graag leren kennen, al was het maar omdat ik wou weten wat je over mobiliteit zou zeggen — een beetje een stokpaardje van me.

De titel van je boek viel me eerder tegen, eerlijk gezegd. Stop met klagen, roep je ons toe. Het klinkt een beetje belerend, zelfs verwijtend. Maar wat is klagen? En wie klaagt tegenover wie? Waarom moeten we daarmee stoppen? Wat is er mis met klagen, met aanklagen? Groeit verandering niet uit verontwaardiging? Is jouw eigen traject niet ook uit verontwaardiging geboren? Is je hele project niet één grote aanklacht? Waarom stoppen met klagen? Nu ik je boek heb gelezen begrijp ik de titel beter (passage pagina’s 91-95), al ben ik er tegelijk nog meer van overtuigd dat je toch voor iets positievers had kunnen kiezen, zoals ‘Doe er iets aan’. Ik weet het, dat bekt minder goed, maar dat zou het accent gelegd hebben op wat je wil bereiken: dat mensen niet (alleen) klagen, maar dat ze (ook) het heft in handen nemen en dus tot actie overgaan. In die zin vind ik je titel gewoon te negatief, terwijl je net helemaal voor de positieve boodschap wou gaan (‘Stel je voor dat alle aandacht voor problemen nu wordt omgezet in belangstelling voor oplossingen?’). En bovendien: ik vind dat er moet geklaagd worden als er moet geklaagd worden, het is niet nodig om daarmee te stoppen. De stijl waarmee geklaagd wordt, die kan wel anders, dat is juist, en dat we niet bij het klagen mogen stoppen, dat is ook helemaal juist.

Wat ik wat problematischer vind is, dat je boek al bij al erg op gelijkgestemden of op alreeds overtuigden is gericht. Vind ik. Een sneer naar Kris Peeters de minister of naar ‘de blauwen’ geeft aan dat je je toch nog enigszins in een wij/zij-verhaal verliest. Ik begrijp dat, ik heb dat ook. Ik stem al decennia-lang op groene vrouwen, als tegengewicht tegen te veel blauwe mannen. Maar om te bereiken wat je wil bereiken heb je volgens mij die blauwe mannen ook nodig. Die kerels (en de vrouwelijke versies ervan) kunnen toch ook onze partners worden in de richting van een groenere economie? En ik denk dat we de typische reclamejongens meer aan ‘onze’ kant moeten krijgen. We beseffen maar half hoe we door reclame tot bepaald gedrag geconditioneerd worden. Maar dat betekent wel dat, mochten we met dezelfde wapens strijden, we mensen ook in een andere richting kunnen conditioneren. En daarvoor hebben we ‘de blauwen’ nodig.

Maar goed, je bent er duidelijk al lang mee bezig en hebt over vele aspecten diep nagedacht, en er veel over gelezen en gedebatteerd. De voorzetten tot actie die je geeft klinken mij in verhouding daarmee soms te voor de hand liggend, maar ze zijn daarom niet minder na te streven. Op het vlak van mobiliteit blijf je eerder vaag — dat kan ook niet anders omdat je eigenlijk alle aspecten van de samenleving overweegt, tot wereldbeelden toe. Natuurlijk zouden we best onze auto-kilometers beperken, en ons meer te voet, met de fiets of met het openbaar vervoer moeten verplaatsen. Maar hoe bereik je dat doel precies? Volgens mij niet door mensen belerend toe te spreken. Eerder, zoals je zelf ook wel zegt, door het goede voorbeeld te geven, door er zelf iets aan te doen.

Mijn vrouw en ik beslisten jaren geleden al dat we in de stad wilden wonen, ondermeer om te volstaan met maximum één auto, en om onze kinderen geen achterbank-kinderen te laten worden. Voor mijn job heb ik maar af en toe een auto nodig, en voor alle andere verplaatsingen ga ik te voet en met de trein. Vooral dat te voet gaan vind ik belangrijk. Het is gezond, het is prettig, het is traag en dat is mooi, het is overwegend veilig, het doet je nadenken. Let wel, ik heb het hier niet eens over ‘wandelen’ maar echt over werkverplaatsingen te voet. Ik had gisteren een vergadering in Gent, en behalve Leuven-Gent-Leuven met de trein heb ik mijn andere verplaatsingen van en naar de respectievelijke stations te voet afgelegd. Resultaat: op twee uur tijd twaalf kilometer gestapt, en ook twee uur van een rustige treinrit genoten — uren waarin ik de voorbereiding en de nazorg van mijn vergadering ter harte kon nemen. Het alternatief was: twee à drie uur in de auto.

Van de voordelen en de schoonheid van te voet gaan wil ik mensen overtuigen. Met dat voor ogen heb ik een blogje opgezet: tevoetindestad.be. Daarmee probeer ik mijn steentje bij te dragen. Het is geen klachtenbank, ik klaag nauwelijks, en als ik al klaag dan toch altijd ook met een knipoogje. Meer publiceer ik er mijn ervaringen als voetganger. Een klein aspect daarvan is het bijhouden van een logboek van wat ik op straat allemaal vind, als ik zo te voet rondloop. Handgeschreven briefjes die mensen weggooien of verliezen, bijvoorbeeld. Ik noem het ‘groundtext’ en alleen al het fantaseren over wie dit boodschappenlijstje schreef, of waarom dit afsprakenkaartje voor de kapper hier op straat ligt, of onder welke omstandigheden Sabine aan Miel schreef dat ze morgen weer komt poetsen, vervult me met blijdschap en vrolijkheid. Als ik één iemand langs deze weg tot meer stappen kan aanzetten, dan vind ik het al prachtig. Het lezen van je boek heeft me verder aangemoedigd met mijn bescheiden missie door te zetten, en daar bedank ik je voor.

Veel succes met de promotie van je boek!

Hartelijke groet

Hendrik

PS ‘Start to Action’ — dat klinkt zeer on-Engels. Bedoel je niet ‘Start to Act’?