Vorige week heeft de Belgische minister van Mobiliteit, de liberale Jacueline Galant, aangekondigd dat ze wat auto’s en snelheid betreft de zogenaamde Intelligent-Speed-Adaptation-systemen wil uittesten. Wat dat precies betekent (dat uittesten bedoel ik) dat zullen we nog moeten zien, maar ik ben alvast hevige voorstander van zo’n ‘slimme snelheid-aanpassers’.

Waar het om gaat? Eenvoudig: als je ergens een bepaalde snelheidslimiet dient te respecteren, dan zorgt je auto er automatisch voor (vandaar ‘intelligent’) dat je snelheid (‘speed’) wordt aangepast (‘adaptation’). Technisch kan het nu al perfect. Sommige gps-systemen kunnen je waarschuwen als je te snel gaat. Andere gaan een stapje verder: die systemen geven, als je wat te sportief neigt te worden, tegendruk op je gaspedaal. En een derde categorie staat niet toe dat je ergens 40 km per uur rijdt als je maar 30 mag: je kunt gewoon niet meer sneller rijden dan toegestaan.

Nu vind ik wel dat snelheid respecteren in de eerste plaats de verantwoordelijkheid is van de bestuurder zelf. Dat is niet altijd makkelijk, dat weten we allemaal wel. Een lekker baantje, geen verkeer, krachtige auto (tegenwoordig zijn alle auto’s krachtiger dan nodig) en hup: daar ga je toch lustig over die 70 km per uur, nee? Het is gauw gebeurd. Op sommige plaatsen lijkt het eerder onschuldig, op veel andere plaatsen is zelfs de voorziene snelheidslimiet nog te hoog.

Neem nu in de omgeving van een school, ’s morgens om 8 uur. Waarom zou je daar zelfs nog 30 km per uur mogen rijden? Dat is sneller dan op een woonerf. Ik vind dan ook dat het aan een school hoogstens aan het tempo van een matige fietser mag gaan: 15 km per uur. Of in een stedelijke omgeving waar veel gefietst wordt: daar zou een snelheidslimiet van 20 km per uur beter zijn — een veel groter veiligheidsgevoel bij de fietser.

Aha, zul je zeggen, dan kan het dus ook omgekeerd? Rustige autostrade ’s avonds laat, geen verkeer, waarom moet ik daar onder de 120 km per uur blijven? Moderne wagens kunnen toch op een veilige en verantwoorde manier 140 of 150 km per uur rijden? Tja, misschien is dat wel zo. Maar ik geloof niet dat 140 of 150 per uur rijden ‘veilig en verantwoord’ is. Het is ook sowieso minder veilig, want je remafstand is waanzinnig lang (zeker 70 meter als je 140 km per uur rijdt). En het is luider en het verbruikt meer. Maar dat je soms, op bepaalde delen autosnelweg, zeker wel 130 zou moeten mogen rijden: voor mij hoeft het niet, maar ik doe het wel — in Frankrijk bijvoorbeeld, of hier en daar in Nederland.

Overigens leidt het bovenstaande vanzelf naar iets wat nog veel te weinig benut wordt: snelheidslimieten die aangepast worden aan de drukte van het verkeer, het moment van de dag, het type weer (denk aan mist, bijvoorbeeld). Op bepaalde stukken autostrade is het al goed ingeburgerd, en volgens mij zeer effectief. Op grote delen van het Belgische wegennet is het echter nog totaal afwezig, zoals op de Brusselse ring. (Dat heb ik altijd al waanzinnig gevonden, dat er op zo’n drukke verkeersader, met rond de 100.000 (!) voertuigen per dag, geen verkeersgeleidingssysteem te zien is.)

Officiële snelheidslimieten moeten overigens weloverwogen zijn. Dat is helaas niet altijd het geval. Ik woon in Leuven, en op een deel van de ring waar de fietser onbeschermd naast (eigenlijk op) de autobaan rijdt, mag 90 km per uur; terwijl een kilometer verder, waar het fietspad afgeschaft is, plots maar 70 km per uur meer gereden mag worden. Bizar, vreemd. En wat nog merkwaardiger is: op het stuk waar je 90 mag, rijden automobilisten collectief een stuk trager. Op dat bewuste stuk lijken ze spontaan aan te voelen dat het niet zo snel hoeft.

Dat is dan ook waarvan we vertrokken zijn: de verantwoordelijkheidszin van de automobilist. Bij veel mensen zit dat wel redelijk tot goed, meen ik; bij sommige mensen geldt echter alleen het principe ‘hoe snel kan ik hier’. Daar zitten de autoreclames voor een flink deel tussen. Enkele jaren geleden kon je bijvoorbeeld een reclame zien voor Audi A6, met de slogan ‘Maak uw eigen regels’. Dat vond ik toen zo schokkend, dat ik een klacht indiende bij de Jury voor Eerlijke Praktijken inzake Reclame (JEP). Dit was mijn bericht:

De slogan  “Maak uw eigen regels” in een autoreclame is ongepast. Er wordt gesuggereerd dat men zich met een Audi A6 niet aan de regels hoeft te houden. Bovendien wordt de auto afgebeeld in een stedelijke omgeving, met voetgangers op een zebrapad op de achtergrond. Daarnaast lijkt de auto kort door de bocht te gaan. Er gebeuren dagelijks te veel vermijdbare ongevallen om het “maken van eigen regels” te promoten.

De JEP antwoordde snel met de volgende analyse:

Het reclamebureau van de adverteerder legde uit dat zij deze titel, die gebruikt wordt in de catalogus voor dit model, hernomen heeft voor deze advertentie en dat zij niet onmiddellijk het negatieve verband tussen deze titel en het thema van de stad gelegd had. Zij verontschuldigt zich voor deze beoordelingsfout. Om alle misverstanden te vermijden heeft zij derhalve de titel gewijzigd die heden meer specifiek gericht is op het commercieel aanbod van deze advertentie: “L’Audi A 6 avec Pack Executive Plus. Plus attrayante que jamais”. [In het Nederlands werd dat: ‘Mooier dan ooit’ (sic).]

De Jury is van oordeel dat de slogan “Maak uw eigen regels” suggereert dat men zich een rijgedrag mag aanmeten zonder de verkeers -en/of veiligheidsregels in acht te nemen, hetgeen strijdig is met art. 1, al 2 van de ICC code en art. 5,6 en 8 van de Febiac code. De Jury heeft derhalve aan de adverteerder de aanbeveling gedaan om deze reclame (Maak uw eigen regels) niet meer te verspreiden.

De Jury heeft er kennis van genomen dat de adverteerder de bovenvermelde slogan inmiddels gewijzigd heeft (Plus attrayante que jamais) en zij heeft vastgesteld dat deze versie in overeenstemming is met de wettelijke en zelfdisciplinaire bepalingen.  De Jury dankt dan ook de adverteerder voor zijn zin voor zelfdiscipline en heeft derhalve dit dossier afgesloten.

Helaas is dit slechts één voorbeeld van de manier waarop al decennia lang via de autoreclame ingespeeld wordt op de emoties van de autobestuurders, ook en zelfs als het over snelheid gaat. Telkens opnieuw worden termen gebruikt als ‘krachtig’ en ‘vurig’, ‘gepassioneerd’, ‘vinnig’ en ‘sportief’ — we worden met z’n allen geconditioneerd op het idee dat autorijden ‘fun’ is (wat het best kan zijn, hoor) en dat snelheid een noodzakelijk onderdeel is van dat plezier.

Op het thema van autoreclames kom ik hier ongetwijfeld nog terug. Voorlopig moeten we volstaan met de vaststelling dat automobilisten door de constructeurs via hun reclames tot te snel rijden worden aangezet. Bewust — dat kan ik aantonen. En zet je daar dan de hoger genoemde verantwoordelijkheid van de automobilist tegenover, dan moeten we vervolgens vaststellen dat, om allerlei redenen, vele automobilisten het gewoon niet kunnen. Ze kunnen zich niet uit zichzelf aan snelheidslimieten houden.

Nochtans blijkt uit cijfers dat minstens de helft van de ongevallen te wijten is aan ‘onaangepast rijgedrag’ (te weten: overdreven snelheid). Een Brits onderzoek heeft uitgewezen dat, wanneer iedereen zich aan de snelheidslimieten zou houden, dat dan het aantal ongevallen met 59 procent zou afnemen. Gigantisch, toch?

Als de automobilist het uit eigen beweging niet kan, hoe helpen we hem of haar dan? Je zou kunnen beginnen met infrastructurele aanpassingen. Waar ik woon, in het centrum van de stad Leuven, geldt overal zone 30. Nu heeft men recent hier vlakbij grote werken uitgevoerd, waarbij één van de grote assen die van op de ring van Leuven naar het centrum leiden de meest gladde asfaltbaan is geworden die je je kunt voorstellen. Geen drempels, geen asverschuivingen, geen andere vertragende ingrepen. Welnu, zelfs voor een gedisciplineerde chauffeur als schrijver dezes, is het welhaast onmogelijk in die context 30 km per uur te blijven rijden. Je zit er zo voorbij. Als je zone 30 wil, moet je dat dus ook afdwingen. Met snelheidscontroles uiteraard, met aanmoedigende ‘u rijdt 29, dank u wel’, en met infrastructuur-aanpassingen.

O ja, en met versmalling van de weg. Maar dat is een heikel punt. Meer dan twintig jaar geleden werd in Brugge zone 30 ingevoerd, ongeveer samen met een drastische versmalling van het wegdek van veel (vaak op zich al smalle) straten. Gevolg: de fietser wordt als levend schild gebruikt tegen overdreven snelheid van de automobilist. Mogelijk werkt het wel enigszins — er werden 36 procent minder ongevallen met fietsers genoteerd — maar het voelt allesbehalve veilig.

Dus de automobilist moet verantwoordelijk zijn, maar hij of zij kan het niet. De overheid moet slimme en aanpasbare snelheidslimieten opleggen, maar doet dat nog veel te weinig. Er moeten snelheidsverlagende ingrepen komen bij de aanleg van wegen, maar ook dat blijft op vele plaatsen uit. Flitsen wordt hier en daar lustig gedaan, maar dankzij de bekende verklikkers en een veel te lage pakkans blijven veel automobilisten nog steeds structureel te snel rijden.

Wel, dan zit er niets anders op: als de automobilist zo dom is, dan moeten we met z’n allen aan de intelligente systemen. Mechanismes die ervoor zorgen dat je gewoon niet sneller kan. Punt. Ik ben er zoals gezegd fervent voorstander van. In een overgangsfase, die wat mij betreft enkele jaren kan duren, zou je het flitsen van te snelle auto’s kunnen koppelen aan niet alleen een boete, maar het verplicht installeren van zo’n intelligent snelheidsaanpassings-systeem. Maar op termijn: overal en bij iedereen inbouwen.

Denk aan de voordelen: je moet niet eens nog op de rem gaan staan als je een flitspaal ziet. Je auto houdt het voor je in het oog, je kunt geen snelheidsovertreding meer begaan. Je bent dus (letterlijk) automatisch goed bezig. Dan nog de absolute waakzaamheid er bovenop, en de ‘Go-for-Zero’-gedachte wordt ineens geen waanbeeld meer. Mooi, toch? Waar wachten we op?

Hendrik Elie Vanden Abeele

Leuven, Kapucijnenvoer, 15 januari 2015, Foto Hendrik Elie Vanden Abeele, iPhone foto + Waterlogue